ปฏิบัติการ เชื่อมร้อยการดำเนินงานลดความเสี่ยงภัยพิบัติเมืองแม่สอด จ.ตาก 2561 (และจัดทำชุดข้อมูลชุมชนแม่สอด)

ในวันที่ 18 พฤษภาคม 2561 ที่ผ่านมาทางสถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา เครือข่ายจัดการภัยพิบัติแม่สอด และประชาคมจังหวัดตาก

ได้เข้าพบกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ เพื่อประสานความร่วมมือในการแก้ปัญหาภัยพิบัติฯในเมืองแม่สอด โดยเฉพาะปัญหาน้ำท่วม โดยมี นายชัยพฤกดิ์ เชียรธานรักษ์ นายอำเภอเมืองแม่สอด และหัวหน้าสำนักงานป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย จังหวัดตาก สาขาแม่สอด ได้มีการวางแผนร่วมกันลงพื้นที่สำรวจจุดเสี่ยง จุดวิกฤต พร้อมกับประชาชนในพื้นที่เพื่อให้เข้าใจสภาพปัญหา ความรุนแรงของภัย  และหาแนวทางร่วมกับชุมชนในการแก้ไขปัญหาต่อไป

แต่ละจุดเสี่ยง ถูกแบ่งเป็น 3 ประเภท คือ 

1. สีแดง เป็นพื้นที่ที่ใช้เครื่องจักรขนาดใหญ่เข้ามาช่วยในการแก้ไขปัญหา
2. สีเหลือง เป็นพื้นที่ที่สามารถใช้แรงงานได้
3. สีเขียว เป็นปัญหาที่ใช้การเก็บกวาดของชุมชนได้เอง

วันที่ 19 พฤษภาคม 2561 แต่ละชุมชนทบทวนข้อมูลชุมชน 20 ชุมชน ได้แก่ เส้นทางน้ำ พื้นที่วิกฤติ ผลกระทบ กลุ่มเสี่ยง และศักยภาพของชุมชน  ผู้เข้าร่วม ได้แก่ ผู้นำชุมชน, อสม. และประชาชนที่สนใจในพื้นที่ จาก 20 ชุมชนในเขตเทศบาลเมืองแม่สอด จำนวนกว่า 50 ท่าน จัดทำข้อมูล ณ ศาลาประทับ วัดมณีไพรสณฑ์ อำเภอแม่สอด 

กระบวนการทำงาน จัดกลุ่มย่อย 4 โซน

ตามลำน้ำแม่สอด ดังนี้

โซนที่ 1 :ร่วมแรง,แม่สอดวิลล่า,ดอนไชย,วัดหลวง และอิสลาม

โซนที่ 2 : บ้านเหนือสามัคคี,มณีไพรสณฑ์,สันต้นปิน,จ๊อกจอ และปู่แดง

โซนที่ 3 :ชุมพล,สักทอง,ตาลเดี่ยว,ร่วมใจ,สองแคว1 และสองแคว2

โซนที่ 4 : ประชารักษ์,บัวคูณ,บ้านทุ่ง และอินทรคีรี

 กระบวนการกลุ่มวันนี้ได้รับความร่วมมือจากมูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อพัฒนาท้องถิ่นอีสาน (IERD) นำโดย อาจารย์บุญเสริฐ เสียงสนั่น และอาจารย์วิเชียร สอนจันทร์ เป็นวิทยากรหลักในการดำเนินกระบวนการ ในช่วงเช้าวันนี้ นายชัยพฤกดิ์ เชียรธานรักษ์ นายอำเภอเมืองแม่สอด ได้เป็นประธานในการกล่าวนำและเปิดงานอธิบายสภาพปัญหาโดยรวมของเมืองแม่สอด

รองเจ้าอาวาส วัดมณีไพรสณฑ์ มากล่าวในประเด็นเรื่องน้ำท่วมแม่สอดเพื่อเป็นเสริมกำลังใจให้กับคณะทำงานก่อนลงมือปฏิบัติการหลังจากนายคณุสสัน ศุภวัตรวรคุณ เลขาธิการสถาบันชุมชนท้องถิ่น ได้ เล่าถึงการทำของทางเครือข่ายภัยพิบัติชุมชนแม่สอดในช่วงที่ผ่านมา และเล่าถึงการทำงานของโครงการภัยพิบัติที่พื้นที่อื่นๆ พร้อมทั้งได้ฉายวีดีทัศน์เพื่อให้ประชาชนที่เข้ามาร่วมได้เข้าใจกระบวนการทำงานมากขึ้น  และได้รับเชิญจากคุณเพลินใจ เลิศลักขณาวงศ์ (ป้าเพลิน) ประชาคมแม่สอด เชิญในเรื่องของการทำงาน ทิศทางข้างหน้าที่จะก้าวไปด้วยกัน  โดยมีนายสุนทร สันธิศิริ ประธานเครือข่ายการจัดการภัยพิบัติโดยชุมชนท้องถิ่นเป็นศูนย์กลาง เป็นผู้ดำเนินรายการในช่วงเช้าวันนี้ บรรยากาศการคุยกับชุมชนเป็นกันระหว่างหน่วยงานรัฐและประชาชน ผ่านผังชุมชนรวมที่ทางชุมชนช่วยกันทำมาชวยให้การคุยทำความเข้าใจง่ายขึ้นก่อนลงสำรวจ

ทบทวนข้อมูลชุมชน มีดังนี้

• เส้นทางน้ำ
• พื้นที่วิกฤติ
• ผลกระทบ
• กลุ่มเสี่ยง
• ศักยภาพของชุมชน
• เส้นทางอพยพ

กระบวนการทำงาน

1) วาดผังชุมชนทั้ง20 ชุมชนในเมืองแม่สอด

ชวนชุมชนให้รู้จักพื้นที่และภัยของตัวเองโดยการวาดผังชุมชนส่วนประกอบหลักที่ในแผนที่ คือ สายน้ำ ถนน หมู่บ้าน จุดเสี่ยง ทิศทางการไหลของน้ำ เนื่องจากสภาพปัญหาจะเปลี่ยนแปลงไปทุกปีจึงต้องมาทบทวนโดยการวาดผังชุมชนกันใหม่ ดูทิศทางการไหลของน้ำ พื้นที่ที่มีการถมเพิ่มเติม สภาพคูคลอง

พร้อมทั้งคำอธิบายจุดเสี่ยงในชุมชนของตัวเอง และข้อเสนอในการแก้ปัญหา อีกทั้งยังทบทวนข้อมูลชุมชนที่เคยทำไว้เมื่อปี 2558เพิ่มเติมให้ข้อมูลเป็นปัจจุบัน

2) ลงสำรวจสภาพปัญหาในชุมชน

         หลังจากวาดผังชุมชนเสร็จ ชวนชาวบ้านลงสำรวจพื้นที่เพื่อเก็บภาพ สอบถามปัญหาเพิ่มเติม พูดคุยกับคนในชุมชนที่โดยผลกระทบ และจับพิกัด GPS  เมื่อเก็บข้อมูลแล้วจึงกลับมารวบรวมเพื่อประเมินสถานการณ์กับใหม่

3) ร่วมหาแนวทาง/ข้อเสนอในระดับชุมชน และระดับโซน

หลังจากนั้นทางทีมอาจารย์และชุมชนอื่นๆ ที่อยู่โซนเดียวกัน  นำเสนอจุดเสี่ยง สภาพปัญหาของแต่ละชุมชนผ่าน และแนวทางแก้ไข ผ่านผังชุมชน เพื่อหาทางแก้ไขปัญหาในบางกรณีแนวทางแก้ไขปัญหาต้องสอดคล้องกัน ร่วมกันเสนอความคิดเห็นหาทางออกร่วมกัน

ลงสำรวจต้นน้ำเมย

แบ่งทีมสำรวจอีกหนึ่งชุดเพื่อลงสำรวจที่ อ.พบพระ เพื่อศึกษาสภาพลำน้ำเมยเพื่อทำความเข้าใจลุ่มน้ำเมยทั้งระบบ

จุดที่ 1 สะพานวาเลย์, บ้านวาเลย์เหนือ

ลักษณะลำน้ำว้างประมาณ 4-5 เมตร ห้วยวาเลย์เป็นเขตพรมแดนระหว่างไทย-เมียร์ม่า มีสะพานไม้เพื่อใช้สัญจรไปมาระหว่างประเทศ

พิกัด 47N 0469408, 1801688 (16.295899, 98.713647)  ความสูง 282 เมตร ค่าคลาดเคลื่อน 3

จุดที่ 2 จุดบรรจบระหว่างแม่น้ำวาเลย์กับแม่น้ำไนแองการ่า (รัฐฉาน ประเทศเมียร์ม่า)รวมกันเป็นแม่น้ำเมยบ้านมอเกอร์ไท 

ลำน้ำวาเลย์มีขนาดไม่ใหญ่ กว้าง ประมาณ 4-5 เมตร เมื่อมารวมกับแม่น้ำไนแองการ่า ทำให้ลำน้ำมีขนาดใหญ่ขึ้น กว้างประมาณ 30-50 เมตร ทางฝั่งประเทศไทยมีปัญหาเรื่องการกัดเซาะตลิ่งเข้ามาประมาณ 5เมตร (ตั้งแต่ปี 2559)  และได้มีการทำสะพานไม้ข้ามแดนชั่วคราว

พิกัด 47N 464492, 1805399 (16.329379,98.667575)  ความสูง 249 เมตร ค่าคลาดเคลื่อน 3