โดย ส.ว.พลเดช ปิ่นประทีป
สถานการณ์ปัญหาที่อยู่อาศัยของคนจนในเมือง
รัฐบาลมีโครงการ “บ้านมั่นคง” ที่ดำเนินการโดยสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนมาตั้งแต่ ปี 2546 โดยมีเป้าหมายในการแก้ปัญหาที่อยู่อาศัยของชุมชนคนจนเมืองทั่วประเทศ สร้างความมั่นคงในการครอบครองที่ดิน พัฒนาระบบสาธารณูปโภค สิ่งแวดล้อมชุมชนและการพัฒนาที่อยู่อาศัยที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตและความสามารถในการจัดการของชุมชน
อย่างไรก็ตาม เครือข่ายสลัม 4 ภาค (2559) ระบุว่า ปัจจุบันประเทศไทยมีชุมชนแออัดมากกว่า 6,334 ชุมชน ยังมีผู้เดือดร้อนด้านที่อยู่อาศัย 728,639 ครัวเรือน
มีชุมชนที่ถูกไล่รื้อจากโครงการก่อสร้างพื้นฐาน เช่น รถไฟฟ้า รวมถึงโครงการบริหารจัดการน้ำในแนว 9 คลองหลัก รวมไปถึงพื้นที่เอกชนในการก่อสร้างคอนโดมิเนียม ส่งผลให้คนในชุมชนต้องกลายเป็นผู้ไร้ที่อยู่อาศัยกว่า 84 ชุมชน 8,100 ครอบครัว ประมาณ 34,000 คน
คณะกรรมการการรถไฟแห่งประเทศไทย (ธันวาคม 2561) ระบุว่าปัจจุบันมีผู้บุกรุกที่ดินของการรถไฟฯ ทั่วประเทศ จำแนกเป็นเครือข่ายชุมชนสลัม 4 ภาค 3,919 ราย และผู้บุกรุกทั่วไป 17,256 ราย
ประเมินผลสัมฤทธิ์การจัดการปัญหาของรัฐบาล
| ประสิทธิผลการจัดการปัญหาที่อยู่อาศัยของคนยากจนในเมือง | 2560 – 2562 |
| 1.จำนวนเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับปัญหาที่อยู่อาศัยของคนจนในเขตเมืองที่ผ่าน ศูนย์ดำรงธรรมในรอบปี (กรณี) | 84 ชุมชน |
| 2.จำนวนชุมชนในเขตเทศบาลที่ยังคงมีปัญหาการบุกรุกด้านที่อยู่อาศัยในรอบปี จากฐานข้อมูล พอช.(ประชากร/ราย) | 21,175 ราย |
| 3.จำนวนชุมชนที่ได้รับการแก้ไขปัญหาการบุกรุกด้านที่อยู่อาศัยในรอบปี จากฐานข้อมูล พอช.(ประชากร/ครัวเรือน) | 112,610 ครัวเรือน (รวมปี 46-62) |
| 4.จำนวนบ้านเอื้ออาทรสำหรับคนยากจนในโครงการของ กคช.ที่จำหน่ายให้กับประชาชน( ปี 2552-2561/ยูนิต) | 269,973 ยูนิต |
| 5.จำนวนกิจกรรม/โครงการการสร้างและซ่อมแซมบ้านสำหรับผู้ยากลำบาก(หน่วย) | มหาดไทย 984 หลัง พม. 2,500 หลัง |
จากการดำเนินโครงการนำร่องบ้านมั่นคงในปี 2546 จนถึง พ.ศ. 2562 ( 16 ปี) สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) ได้สนับสนุนการแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยตามโครงการบ้านมั่นคงไปแล้วทั่วประเทศ รวม 1,231 โครงการ จำนวน 112,610 ครัวเรือน รวมเงินอุดหนุน 6,311 ล้านบาท ทั้งนี้ในปี 2563 ได้กำหนดเป้าหมายดำเนินการ 5,500 ครัวเรือนทั่วประเทศ
การดำเนินงานโครงการพัฒนาที่อยู่อาศัยชุมชนริมคลอง มีเป้าหมายดำเนินการระยะแรกในคลองลาดพร้าวและคลองบางซื่อ จำนวน 50 ชุมชน 7,069 ครัวเรือน เมื่อสิ้นสุดการดำเนินงานในปี 2562 สามารถดำเนินการได้แล้ว 35 ชุมชน (41 โครงการ) รวม 3,308 ครัวเรือน แยกเป็น
- สร้างเสร็จแล้ว จำนวน 2,618 ครัวเรือน
- อยู่ระหว่างการก่อสร้าง จำนวน 363 ครัวเรือน
- พื้นที่พร้อมก่อสร้าง จำนวน 327 ครัวเรือน
- รอดำเนินการ จำนวน 1,724 ครัวเรือน
- มีเป้าหมายดำเนินการในปี 2563 อีกประมาณ 900 ครัวเรือน
ในส่วนของการเคหะแห่งชาติ(กคช.) ดำเนินโครงการ “บ้านเอื้ออาทร”ได้ครบถ้วนตามเป้าหมายมติคณะรัฐมนตรี (30 มิถุนายน 2552) จำนวน 281,556 หน่วย โครงการสิ้นสุดในปี 2561 ก่อสร้างแล้วเสร็จ 280,790 หน่วย มียอดขาย 269,973 หน่วย คิดเป็นร้อยละ 96.15
ปี 2560 กระทรวงมหาดไทย โดยกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นได้จัดทำ “โครงการบ้านท้องถิ่นประชารัฐร่วมใจ เทิดไท้องค์ราชัน ราชินี” ดำเนินการซ่อมแซม ปรับปรุงที่อยู่อาศัยให้กับประชาชนผู้ด้อยโอกาส โดยมีเป้าหมายดำเนินการจำนวน 984 หลัง
ปี 2562 กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ดำเนินโครงการซ่อมแซมบ้านแก่คนยากจนและผู้ด้อยโอกาส จำนวน 2,500 หลัง งบประมาณสนับสนุนหลังละ 20,000 บาท.
