การจัดงานสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ(NHA)ในแต่ละปี อยู่ในความรับผิดชอบของ “คณะกรรมการจัดสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ”(คจ.สช.)
ซึ่งได้รับการแต่งตั้งจากมติของที่ประชุมคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ โดย สช.เป็นเพียงเลขานุการของคณะกรรมการเท่านั้น จึงเป็นกลไกกระบวนการส่วนกลางของภาคีเครือข่าย ที่ช่วยกันกำหนดรายละเอียดและลงมือทำ
เท่าที่ได้สังเกตุ จากการเข้ามาทำหน้าที่ 3 ปีที่ผ่านมา ผมพบว่าเวทีสมัชชาสุขภาพแห่งชาติในแต่ละปี ยังคงสามารถรักษาและสร้างสรรค์มาตรฐานความเป็น”ต้นแบบเวทีสมัชชา”ของประเทศไทยเอาไว้ได้เป็นอย่างดี
โดยสามารถเปลี่ยนภาพลักษณ์จาก“เวทีของNGO” ซึ่งภาครัฐขยาด ภาคธุรกิจไม่ให้ราคา ภาควิชาการที่จำกัดอยู่ในวงแคบ และภาคการเมืองไม่Buy-inมาสู่การเป็น “เวทีสานพลัง”ที่หลายฝ่ายเข้ามาใช้ประโยชน์ได้อย่างสนิทใจมากขึ้น
เปลี่ยนภาพรวมของงาน จากเดิมที่เคยเน้น “งานขาขึ้น” เป็นใหญ่ มาสู่ “ขาขึ้น-ขาเคลื่อน” ที่สมดุลมากขึ้น เปลี่ยนสถาวะการณ์จำนวนมติ ที่ “พอกหางหมู” มาสู่กระบวนการขับเคลื่อนมติ “อย่างมีแบบแผน”ครบวงจรและมีทางออก สามารถบอกความก้าวหน้าได้ทุกระยะ
มีการตกผลึกความรู้และประสบการณ์ที่สำคัญ คือ“แนวทางการขับเคลื่อนมติ แบบ 3 ทิศทางไปพร้อมกัน“ (ขับเคลื่อนแบบขึ้นบน แบบแนวราบ และแบบลงล่าง) ยิ่งทำให้เพิ่มความมั่นใจต่อวิถีการจัดการตนเองของขบวน เกิดอิสรภาพ ขวัญกำลังใจและเพิ่มพูนระดับภูมิคุ้มกัน
ทั้งยังได้เห็นบทบาทของภาคการเมืองตัวแทน ที่จะเข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมด้าน“งานขาเคลื่อน” ที่เด่นชัดกว่าบทบาทในด้าน “งานขาขึ้น”
ในทรรศนะส่วนตัว ผมคิดว่า ในเวลานี้สมัชชาสุขภาพแห่งชาติอยู่ในวิสัยที่จะยกระดับเป็นเวทีนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วมที่ทรงพลังของชาติ ได้อย่างก้าวกระโดด แต่ทั้งนี้ต้องกล้าที่จะทบทวนในเรื่องระบบตัวแทน โครงสร้าง องค์ประกอบและที่มาของสมาชิกอย่างจริงจัง โดยออกแบบกันใหม่ในบางระดับ (Redesign) ซึ่งมีหลักการสำคัญ คือ
- มุ่งสร้างNHAให้เป็นพื้นที่ต้นแบบและเป็นฐานที่แข็งแรงของขบวนประชาธิปไตยทางตรงเชื่อมต่อและรองรับขบวนการมีส่วนร่วมของสังคมจากฐานล่างทั่วประเทศ อย่างหลากหลายและกว้างขวาง
- มุ่งสานพลังภาคีตามแนวทางสามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขาอย่างเต็มรูปแบบ
- มุ่งให้เกิดผลผลิตที่เป็นตัวนโยบายและการพัฒนากำลังคนรุ่นใหม่อย่างต่อเนื่อง เพื่อการปฏิรูประบบสุขภาพ สิ่งแวดล้อมและสังคมไทยไปด้วยกัน
- มุ่งให้เกิดการบูรณาการเครื่องมือกระบวนการนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม (4PW) ทุกเครื่องมือ
- มุ่งเสริมสร้างเวทีสมัชชาสุขภาพจังหวัด (PHA) ให้เป็นฐานที่แข็งแรง รองรับนโยบายการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นและการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ชาติในระดับพื้นที่
เพื่อการนี้ สมาชิกสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ควรประกอบไปด้วย ตัวแทนจากกลุ่มเครือข่าย 6 ประเภท ประมาณ 500 กลุ่มเครือข่าย (500 ที่นั่ง ) ดังนี้
กลุ่มเครือข่ายภาคสังคม จากพื้นที่ (SA หรือ MA-MS) ได้แก่ ตัวแทนจากคจ.สจ. (คณะกรรมการจัดสมัชชาสุขภาพจังหวัด) และ ศปจ.( ศูนย์ประสานภาคีการพัฒนาจังหวัด)
กลุ่มเครือข่ายภาครัฐ จากพื้นที่ (PA หรือ MA-MP) ได้แก่ ตัวแทน ผวจ. และตัวแทนนายก อบจ.
กลุ่มเครือข่ายภาควิชาการ จากพื้นที่ (KA หรือMA-MK) ได้แก่ ตัวแทน กขป.(คณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน) ตัวแทนสถาบันวิชาการภูมิภาค และ ตัวแทนสโมสรนิสิตนักศึกษา (กขป. เป็นผู้เลือก) ตัวแทนเครือข่าย HIAConsortium(เครือข่ายนักวิชาการในภูมิภาค ที่ขับเคลื่อนงาน HIA/CHIAร่วมกับสช.)
กลุ่มเครือข่ายภาคสังคม เชิงประเด็น ในระดับชาติ (SI หรือ MI –MS) ได้แก่
ตัวแทนเครือข่ายภาคประชาสังคม (โดย คณะกรรมการประสานงานองค์กรพัฒนาเอกชน) ข่ายงานคุ้มครองผู้บริโภค (โดยมูลนิธิเพื่อผู้บริโภค) ข่ายงานทรัพยากรธรรมชาติและสวล. ( โดยกระทรวง ทส.) สภาองค์กรชุมชน (โดย พอช.) สภา อบต. (โดยสมาคมอบต.แห่งประเทศไทย) สภาเทศบาล (โดยสมาคมสันนิบาตเทศบาลแห่งประเทศไทย) ข่ายงานสภาเกษตรกร (โดยสำนักงานสภาเกษตรกรแห่งชาติ) ข่ายงานสภาเด็กและเยาวชน ข่ายงานสมัชชาผู้สูงอายุแห่งชาติ ข่ายงานองค์กรผู้พิการและข่ายงานองค์กรสตรี(โดยพม.และองค์กรสภากลุ่มเฉพาะ) และตัวแทนข่ายสมัชชาคุณธรรมแห่งชาติ (โดยศูนย์คุณธรรม)
กลุ่มเครือข่ายภาควิชาการ ระดับชาติ (KI หรือ MI-MK)ได้แก่
ตัวแทนข่ายงานมหาวิทยาลัยหลักของประเทศ(คจ.สช.เป็นผู้เลือก)ไม่เกิน 5 แห่ง ข่ายหน่วยงานองค์การมหาชน (คจ.สช. เป็นผู้เลือก) ไม่เกิน 15 องค์กร และสภาวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง (คจ.สช.เป็นผู้เลือก) ไม่เกิน 15 องค์กร
กลุ่มเครือข่ายภาครัฐ ระดับชาติ (PI หรือ MI-MP)ได้แก่ ตัวแทนกระทรวง (ปลัดกระทรวงเป็นผู้มอบหมาย ) ตัวแทนกรมที่เกี่ยวข้อง ( คจ.สช.เลือก) ไม่เกิน 20กรม และตัวแทนพรรคการเมือง (สช.เชิญพรรคการเมืองที่สนใจ) ไม่เกิน 20 ที่นั่ง.
พลเดช ปิ่นประทีป
